W Gdańsku domy numeruje się inaczej

Trójmiasto jest dziwnie ponumerowane. W Gdańsku na starych, historycznych ulicach domy numeruje się systemem okrężnym. Nie jak w większości ulic w Polsce nr parzyste po jednej - nieparzyste po drugiej, ale naokoło. Poniżej to co udało mi się znaleźć na temat systemów numeracyjnych w Polsce. Polecam mapkę poniżej.

Stary i nowy styl numerowania domów. U góry i na dole jest strzałka.

Dlaczego raz się numeruje domy w jeden sposób, a drugi raz inaczej? 

Takie pytania mogą się pojawić gdy przyglądamy się polskim ulicom. Najczęściej jest tak, że po prawej stronie ulicy widzimy domy o numerach 1,3,5,7,9 itd a po drugiej 2,4,6,8,10 itd. Parzyste numery po prawej, nieparzyste po lewej. System ten ma swoje plusy. Wraz z biegiem ulicy numeracja nam narasta. Problemy mogą się pojawić jedynie gdy któraś ze stron ulicy jest pusta albo ma wyraźnie mniej domów niż druga.

Po co komu numeracja? Najdawniej numerów nie było i ludzie żyli spokojnie. Było po prostu wiadomo kto w danym domu mieszka. A gdy mieszkańców przybywało to pojawiały się określenia topograficzne (np. przy rzece, koło mostu).

Numeracja domów wymyślono dla sprawnego ściągania pieniędzy. Zaborcy austriaccy w końcu XVIII wieku wprowadzili numerację katastralną. Przyczyną były oczywiście podatki (podatek gruntowy). Jeden ze sposobów numeracji to na przykład numeracja chronologiczna. Najstarszy dom otrzymywał nr 1 a wraz z rozbudową wsi nadawano kolejne numery. W Warszawie nr 1 otrzymał Zamek Królewski a pozostałe kamienice i domy ponumerowano ‘wg uznania’.

Taki stan rzeczy wystarczał do sprawnego ściągania podatków, ale nie pomagał w orientacji w mieście. Stąd późniejsze nowe metody numeracji domów. W Warszawie numery ‘oddalały się’ od Wisły bądź szły wzdłuż jej biegu (1868 rok). Natomiast w niektórych wsiach w Galicji numery oddalały się od kościoła lub kapliczki.

Dzisiejszy, powszechny w Polsce system numeracji “parzyste-nieparzyste” zawdzięczamy pośrednio Napoleonowi i prawu które wprowadzono we Francji w listopadzie 1801 roku. Do nas to prawo dotarło znacznie później.

W Gdańsku numerację wprowadzono w 1853 roku i w dużej części miasta trwa ona do dzisiaj. Jest to numeracja okrężna, czyli dość nietypowa. Numery narastają po jednej stronie ulicy, następnie przechodzą na jej druga stronę i wracają z powrotem drugą stroną cały czas narastając. Na przykład wchodząc na ulicę Długą po prawej stronie mamy kamienice od nr 1 do 45, a po lewej numery maleją od nr 85 do nr 46.

Czerwony kolorem oznaczono ulice z numeracją okrężną, zielonym z parzystą.

W obrębie Śródmieścia większość ulic ma zachowaną przedwojenną numerację. Jej zmiana w latach 60. dla ulicy Świętego Ducha do dzisiaj powoduje komplikacje. Spróbujcie sami poszukać gdzie urodził się Artur Schopenhauer. W jednych opracowaniach będzie że to Świętego Ducha 47 w drugich że jest to nr 114. Niestety w przypadku tej zmiany zabrakło konsekwencji i dzisiaj mamy bałagan.

Sam mieszkam przy ulicy z przedwojenną numeracją w Oliwie i kilka razy spotkałem się z kurierami, którzy sporo się najeździli by do mnie trafić. Jechali, jechali, a tu niespodzianka. Najwyższy numer nie jest na końcu ulicy ale naprzeciwko nr 1. Naprzeciwko Piwnej 1 znajduje się Piwna 69, naprzeciwko Polanki 1 - Polanki 136, naprzeciwko Rybołowców 1 - Rybołowców 10. Domy ze starym systemem numeracji przed laty miały charakterystyczną strzałeczkę. Informowała ona, w którym kierunku należy szukać kolejnego numeru. 

Dzisiaj numerowanie domów to zadanie gminy. Ustala je wójt/burmistrz/prezydent miasta dla każdej ulicy oddzielnie. Powinno się przy tym stosować zasadę że:

- numery głównych ulic wzrastają od centrum miasta w kierunku granic miasta,

- numery ulic bocznych wzrastają od ulicy głównej ku granicom miasta

- po lewej stronie powinny być numery nieparzyste, po prawej parzyste

- przy placach numeracja powinna iść zgodnie z ruchem wskazówek zegara

Zainteresowanych odsyłam do Dziennika Ustaw, (2).

Korzystałem z:

- licznych map (Targeo, Google Maps, Buhse, Plan Miasta sprzed 2 lat)

- http://www.detal.warszawa1939.pl/grupa_intro.php?grupa=elementy%20adresowe&strona_kod=budka_info

- http://www.genealodzy.czestochowa.pl/pl/forum/4-forum-ogolne/6449-numeracja-domów-w-latach-1808-i-dalej